Istnieje wiele rodzajów łańcuchów – pierścieniowe, drabinkowe (tulejkowe, sworzniowe, zębate i rolkowe) czy płytkowe. Mają szerokie zastosowanie i można je spotkać w wielu maszynach – zarówno w fabrykach – jako elementy taśm produkcyjnych, jak i w naszym życiu codziennym – w samochodach, autobusach oraz innych maszynach usprawniających nasze codzienne życie. W tym tekście zajmiemy się charakterystyką łańcuchów sworzniowych.

Łańcuchy sworzniowe: charakterystyka

Łańcuchy sworzniowe, inaczej nazywa się je łańcuchami Galla lub napędowymi. Ogólnie, jeśli chodzi o wygląd, łańcuchy tego typu można porównać z łańcuchami rowerowymi. Są zbudowane z płytek zewnętrznych oraz wewnętrznych i sworznia, który przypomina kształtem krótki pręt ze specyficznym zakończeniem. Jest ono nazywane łbem i posiada średnicę większą od reszty korpusu, służy on do utrzymania odpowiedniej głębokości otworu. Najpopularniejszym kształtem łbów jest walec, który może występować w bardzo zróżnicowanych rozmiarach, jednak można spotkać także inne kształty. Sworznie zazwyczaj na drugim końcu mają tak zwaną zawleczkę zabezpieczającą, jednak można też spotkać zakończenie za pomocą nakrętki – „pierścienia Segera”. Płytki zewnętrzne luźno łączą się z wewnętrznymi, dzięki czemu mają stałą możliwość ruchu.  Zobacz profesjonalne produkty w sklepie intermetowym: https://www.janus.com.pl/produkty/lancuchy/sworzniowe/

Najczęściej wykonuje się je ze stali, jednak można spotkać też takie wykonane z mosiądzu lub aluminium. Łańcuchy mogą być poddawane różnym obciążeniom – to, jakie wytrzymają, zależy od rodzaju materiału, z jakiego zostały wykonane. Od tego, z czego zostały wykonane, zależy też, ile czasu mogą nam służyć, sprawnie spełniając swoją funkcję.

Stworzenia często posiadają powłoki ochronne – służą one do ochronny przed korozją.  Korozją jest naturalnym procesem, podczas którego dochodzi do widocznych gołym okiem ubytków na powierzchni metalu. Przykładem potocznego użycia tego pojęcia jest odniesienie go do rdzy. To właśnie przed nią mają chronić powłoki ochronne. W przypadku łańcuchów sworzniowych stosuje się często różne rodzaje cynkowania. Najbardziej popularne z nich to cynkowanie galwaniczne, na surowy element nakładana jest warstwa cynku o grubości 8-12 um, najczęściej w kolorze srebrnym, żółtym lub czarnym, która zapewnia ochronę przed korozją. Tę metodę stosuje się najczęściej, kiedy dany przedmiot nie ma mieć zbyt wielkiego kontaktu z wilgocią.

Innym popularnym w przypadku sworzeń rodzajem ochrony jest cynkowanie ogniowe, nakładana podczas zanurzenia w rozpuszczonym cynku warstwa ma grubość około 50 um, przez co jest nieco droższa, ale także trwalsza – daje możliwość ochrony przed korozją nawet do 10 lat. Powłoka jest zazwyczaj szara i matowa oraz odporna na ścieranie. Ta metoda sprawdza się znacznie lepiej niż cynkowanie galwaniczne w przypadku metalu wystawionego na działanie czynników zewnętrznych takich jak woda. 

Czasem wykorzystuje się też cynkowanie termodyfuzyjne, inaczej szardezację Przebiega w zamkniętych komorach, gdzie w temperaturze 360-430 st. C. przebiega reakcja termodyfuzji cynku w głąb struktur żelaza. Warstwa zewnętrzna powstała w reakcji stali z cynkiem to cyno-żelazo. Ta metoda cechuje się tym, że powstała powłoka jest integralną częścią elementu, więc nie można jej naruszyć. Sprawdza się to doskonale w wypadku drobnych części.

Łańcuchy sworzniowe: przeznaczenie i praktyka

Łańcuchy drabinkowe służą jako cięgno dźwigowe i napędowe. Stosuje się je jako cięgno w przekładniach łańcuchowych, gdzie łańcuch łączy się z kołem zębatym, co powoduje przenoszenie napędu – dokładnie na tej zasadzie działają łańcuchy rowerowe czy motocyklowe. Konstrukcja tych łańcuchów jest bardziej skomplikowana od łańcuchów pierścieniowych, co sprawia, że dzięki użyciu prostszych kół zębatych są one cichsze.

Sworzeń tworzy specyficzne ruchome połączenie, dzięki któremu łańcuch może zginać się pod wieloma kątami, więc mogą poruszać się dość swobodnie – w sposób przypominający działanie zawiasów. Łańcuchy tego typu dobrze sprawdzają się też jako łączniki. Często stanowią konstrukcje pod połączenia przegubowe. Ze względu na to są spotykane w budownictwie – jako elementy pracujące na przykład w koparko-ładowarkach czy wózkach widłowych oraz konstrukcji maszyn takich jak samochody i innych pojazdach transportowych (także o zastosowaniu wyłącznie wewnętrznym) – w ich przypadku mogą być stosowane także jako elementy zawieszenia. 

Wadą łańcuchów sworzniowych jest niestety mała wytrzymałość, spowodowaną zużywaniem się przegubów – przez co aktualnie często rezygnuje się z nich na rzecz trwalszych i wytrzymalszych rozwiązań, które wymagają mniejszej ilości napraw. Łańcuchy sworzniowe, pomimo swoich wad znajdują jednak dalej zastosowanie.